Konu bütünlüğü sağlanmamış olabilir. Kafamdakileri hunharca kağıda döktüm, uykuya dalmadan hemen önceki karmaşasıyla.


Konunun en fırtınalı yerinde kesilen sohbetlerin devamında zihnimin tetris oynamasının üzerine,

İrade göreceli midir?


Kalın köklü asırlık bir ağacın bir yaprağının düşüşü diğerlerinden bağımsız gerçekleşir. Rüzgarın nereye estiği önemli değildir. Her bir dalı farklı yere eğimlenir. Ağaç yaşken mi eğilir?

Gerçekten böyle mi? Elbette tüm bunlar birer saçmalık. Siz hiç yemyeşil yaprakların arasında sararmış tek bir yaprak yakaladınız mı? Peki ya öyleyse birbirini takip eden ve hatta taklit eden bu durumlar nasıl insanoğlu tarafından kabul görmez.


Ağacı toplumla özdeşleştirirsek toplumun içindeki herhangi bir eylemin diğerlerine bağlı olduğu kabul görür mü? Hapishanelerdeki onlarca mahkumun sıra arkadaşımız, aile dostumuz, belki de metroda yer verdiğimiz herhangi biri olmasını sindirebilir miydik?


Ahlaksız insanları ahlaksız hale getiren tamamen bizden bağımsız bir etken midir? Kötüyü şekillendiren toplum mudur? Bebeklerin iyiliğin sembolü oluşu henüz toplumdaki yerlerinin belirsiz oluşu yüzünden midir?


Şimdi sabahları trafiğin hat safhada olduğu anları düşünün tam karşı koltuğunuzda camdan dışarı doğru büyük bir çoşkuyla sırıtan birini yerleştirin gözlerinizin önüne, sizde etki yaratmaz mıydı?

Ağacın yaprağını kopardığınız anda köklerinin ulaştığı yerlerde bile bırakacağı izi halen reddediyor musunuz yoksa?


(Burda asla metafizik gibi olaylardan bahsetmiyorum. Bakışlarınız rastgele birleştiği biriyle birlikte devam eden bir örüntüyü, farklı kıtada birinin yaşam çizgisinde parmağınız olduğuna dair geniş bir çemberi esas alıyorum.)


İrade yalnızca kişinin temelindeki oluşumuyla mı ilişkilidir. Çevrenin etkisi olsa dahi o kişi gerçeği (toplumsal ahlakta iyi ve kötüyü - doğru ve yanlışı) ayırt edebilir mi? Bu etki çevresinden tamamen bağımsız gelişir mi? Yoksa sahip olduğumuz irade dahi...


İyi insan var mıdır? Rüyanızda hırsızlık yapmamışsanız ve ölen veya öldürenle empati dahi kurmadıysanız insan mısınızdır? Kötü olmasaydı iyinin anlamı kalır mıydı? İyilik neydi? Kime göre iyiydi? Kötü olan biri içinde merhamet besleyemez miydi?