Mihrî Hatun Şehzade Bayezid ve Şehzade Ahmet’in edebi muhitlerinde bulunmuş, devrinde adını duyuran başarılı bir kadın şairdir. Mihrî Hatun ailesinden dolayı edebî, dinî bilgileri ve Arapça, Farsçayı öğrenmiştir. Bu alanlarda geniş bilgiye sahip, kültürlü bir şairdir.
Mihrî Hatun şiirlerinde duygularını ve düşüncelerini samimi ve açık bir şekilde söyleyen bir şairdir. Diğer divan şairleri gibi şiirlerinde bilgi ve yeteneklerini göstermek yerine duygularını ifade etmek amacıyla yazar. Bu yüzden Mihrî Divanı’ndan onun hayatı ve psikolojisine etki eden olaylar hakkında bilgi edinebiliriz.
Mihrî Hatun’un gazel ve kasidelerinde hayat dolu, mutlu ve kendine güveni olan bir kadın olduğunu görürüz. Buna örnek olarak divanının 15. kasidesinden beyitleri inceleyebiliriz:
Hoş dem degül mi mevsim-i faslı bahâr-ı 'ıyd
Hurrem değül mi oldı cihan sebze-zâr-ı ‘ıyd
Her câ müzeyyen oldı şükûfeyle kıl nazar
Sahn-ı çemende toldı semen lâle-zâr-ı ‘ıyd
Bu beyitlerin günümüz Türkçesi hali şöyledir:
Bayramın baharı olan bu mevsim hoş bir zaman değil mi?
Cihan, bayramın yeşillikleri içinde mutlu değil mi?
Baksana, her yer çiçeklerle bezendi
Bayramın gelinciklerle süslü bahçesi yasemenlerle doldu
Baharın ve bayramın neşesini veren bu beyitlerde Mihrî Hatun’un neşesini, hayata umutla bakışını görürüz. Mihrî Hatun’un divanının sonunda bu neşesi yerine umutsuz bir tutum sergilediği görülür. Artık yaşlandığını ve ömrünün boşa geçtiğini ifade eder. Tazarru’-nâme Mihrî Hatun’un son yıllarında yazıldığı tahmin edilen manzumesidir. Bu manzumede Mihrî Hatun pişmanlıklarını anlatır, nefsine öğütlerde bulunur. Mehmet Arslan Tazarru’-nâme için “Ömrünün sonlarına gelmiş tam bir mümin kadının itiraf ve pişmanlıklarıyla dolu bir manzume niteliğindedir.” der. Bu manzumeden bir beyte bakalım.
Geçdi ‘ömrüñ bu cihân dârında Mihrî cürm ile
Eslemedüñ nitekim virdüm naśîĥat şu saña (Taz.125)
Günümüz Türkçesi ile:
Ey Mihrî, bu dünya kapısında ömrün günah işlemekle geçti.
Sana şu (kadar) nasihat verdim fakat hiçbirini dinlemedin.
Mihrî Hatun bu beyitinde kendisini dürüst bir şekilde eleştirir. Bu dürüst tavrı onun şiirlerine samimilik katar. Kendisi hakkında ne düşündüğünü bu beyitte görürüz.
Mihrî Hatun hayatı boyunca evlenmemiştir. Güzelliği kadar namusuyla da tanınan Mihrî Hatun’un bazı tutkunları olduğu söylenmektedir. Bu beyitinde onun aşk hakkındaki fikrini ve yaşanmışlığını görebiliriz:
Bî-Mihrî Mihrî sevme didüm pend tutmaduñ
Her cevri ki'tdiler saña anlar ħoş itdiler (G.30/8)
Günümüz Türkçesi ile:
Ey Mihrî! Sana merhametsizi (sevgiliyi) sevme dedim, dinlemedin.
Onlar her kötülüğü sana ettiler ki hoş ettiler.
Yukarıdaki beyitlerde görüleceği gibi Mihrî Hatun Divanı’ndan onun hayata bakışı, kendi hakkındaki fikirleri, hayatı, duygu ve düşünceleri hakkında bilgi edinmek mümkündür.
