Romandaki Olay Örgüsünün İncelenmesi
Zargana [1], Berlin-Kastanienalle’de bulunan JAB (Jeet Kune Do Akademi) adlı bir karate kursunda Koma adlı bir genç ile göz göze gelir ve onu üç ay, Zo’yu ise sekiz gün takip eder. Koma lüks bir mekânda çalışan arkadaşı Zo’nun yanına gider, mekânın camına işer ve bu yüzden Zo kovulur. Koma yüzünden daha önce defalarca kovulmuştur. Zo ve Koma sıkıntılı gençlerdir. Örneğin Koma [2], ailesinin yanında ve dışarda bambaşka insandır. Zo [3] ise ıslahevinde kaldığı dönemlerde bir Çinlinin tecavüzüne uğrar. Bunları takip eden Zargana, takıldıkları bar olan Ein’da yanlarına yanaşır ve bir teklifte bulunur. Teklife göre; Zargana’nın bir senaryosu vardır, Zo ve Koma’dan bu senaryoyu oynamalarını ister. Teklifi kabul ederler, biri anarşist biri ise eşcinsel birinin sevgili olur. Romanın sonunda da rollerinden kopamadıklarını ve vaat edilen maaşlarını alamadıklarını öğreniriz.
Çift zamanlı olarak ilerleyen romanda bir yandan da Zargana’nın yaşam öyküsü anlatılmaktadır. Zargana evlatlık olduğunu öğrenince 12 yaşında evden kaçar ve dört kişinin tecavüzüne uğrar. Beuhal adlı bir yetiştirme yurdu tarzında bir mekânda kalır ve Alex adında bir arkadaşı olur. Alex de tecavüze uğrayıp ölür. Sonra bir kızla karşılaşır ve çeşitli illegal işlere bulaşırlar. Yakalanırlar ve kız hapse girer. Zargana, bu yaşadıklarından etkilenip kendine farklı, sahte bir dünyalar kurar. Kendi yazdığı yönettiği bu dünyada farklı oyuncular kullanarak yazdığı oyunları izler. Kitabın bazı bölümlerinde çocukluğuna ve gençliğine yolculuklar eder. Ayrıca Zargana, oldukça zengindir. Romanın sonlarına doğru zamanlar birleşir ve kız hapisten çıkar. Herkes rolünü oynamaya devam ederken Zargana, hapisten çıkan kızı alıp başka diyarlara yelken açar.
Romanın Kahramanları
Zargana: Birinci dereceden etkili kahramandır. Falkensee’de yaşıyor. 12 yaşında evden kaçıyor ve tecavüze uğruyor. Çok zengin. Yaşadıklarından etkilenip senaryolar yazıyor ve farklı oyuncular seçip oynatıyor.
Koma: Öğrencidir fakat okuldan atılmak üzeredir.
Zo: Islahevinde Çinli biri tarafından tecavüze uğrar. Garsondur fakat Koma yüzünden işten atılır.
Betty: Zargana’nın âşık olduğu kadındır. Hapse girip çıkmıştır.
Romanın Mekanları
JAB (Jeat Kune Do Academie), Kastanienallee / Berlin’de bulunan karate salonudur. Koma ve Zargana ilk kez bu salonda karşılaşırlar. Ein adında sıkça takıldıkları bir bar vardır ve şehrin gençleri arasında meşhur bir mekandır. Beuhal, kimsesiz çocukları yetiştirme yurdu tarzında bir mekân olup Zargana ve Alex’in kaldıkları yerdir.
Romanın Zamanı
Zaman, akronik şekilde yani geçmiş ve gelecek karışık bir şekilde işlenmiştir.
Olayı Anlatan Kişinin Bakış Açısı
Olaylar, hâkim bakış açısı ile kaleme alınmıştır.
Romanın Dil ve Anlatım Özellikleri
Anlatım türleri
Roman, anlatım türlerinden diyalog tekniği ve bilinç akışı tekniğinden yararlanılarak kaleme alınmıştır. Yazar, karakterler arası diyaloglara başvurur ve ayrıca karakterlerin şuurunda yer alan psikolojik etmenleri ve ruh halini okuyucuya vermeye çalışmıştır. Özetleme tekniği de bu bağlamda anlatımda yararlanılan bir teknik olarak romanda karşımıza çıkmaktadır.
Dil ve üslup özellikleri
Dil ve üslup olarak romanda, yer yer şiirsel ve lirik bir anlatım sergilenirken çoğunlukla bilinç akışı üslubuyla olaylar okuyucuya aktarılmaktadır.
Romanın Türü
Tür olarak tahlil romanı diyebileceğimiz bir roman olmanın yanı sıra “roller değişirken hayatımız da değişebilir” tezini savunmasından ötürü tezli roman da denilebilir. Akım olarak ise, postmodernizm akımını temsil ediyor, denilebilir. Yeraltı kategorisindedir.
Romanın Konusu ve Teması
Yaşadıklarından oldukça etkilenen birinin kendini insan sınıfından çıkarıp anlamdan sıyrılmasını anlatılır. Yalan, ihanet, şiddet, tecavüz, hayatın ve insanların acımasızlığı üzerine kurulu, kimsenin birbirini görmediği bir hayattan intikam almak için yaşamak; en iyi yoldur.
Popüler Kültür ve Popüler Roman Nedir?
Popüler olan bir mefhum; genel olanı, geniş kitlelere hitap edeni ve halkın genel seviyesinin ulaşabileceği kavramlardır. Popüler kültür; tanınma, kitlelere ulaşma ve onları yönlendirme durumlarının aracıdır ve pek çok alanda kullanılan bir iletişim türüdür. Sanat ve üretim araçsallaşmaya başlar, kitlelere önce ihtiyaçlar yaratıp ve ardından ihtiyaçlarına cevap vermeye başlar. Popüler romanlarda; biricik olma, evrensellik, zamansızlık, insana ve hayata dair keşifler yapma özellikleri görülmez. Karton tipler bulunur ve bu tipler yazara mikrofon görevi görür. Popüler roman için Şaban Sağlık şu ifadeleri kullanır.
“Yazarı açısından estetik bir gaye güdülmeksizin kaleme alınan; yazılıp yayınlanmasında başta ticari kaygı olmak üzere, sanat dışı sebepler bulunan; okurun fikrinden çok duygu ve heyecanlarını harekete geçirmeyi hedefleyen; çok sayıda okura ulaşan; kolay anlaşılıp, rahat çözümlenen; okurda belirli bir seviye aramayan; klişeleşmiş, basmakalıp bir yapı arz eden; birçoğu filme alınarak -okur dışında- sinema ve televizyonda da çok sayıda izleyiciye ulaşan vs. nitelikte romanlar. Bunlar gibi, daha pek çok belirleyici vasfı bulunan bu tür romanlar, “Popüler Roman” olarak adlandırılır.”[4]
Zargana’da Popüler Kültür ve Popüler Edebiyat İzleri
Anlatımda devrik cümlelerle romanı ayakta tutmaya çalışan Günday, bu anlatım yolunu sürekli bir tercih haline getirerek olayların takibini güçleştirerek okuyucuyu epey sıkmıştır. Yazarın dile getirdiği; hiçlik, anarşi, kaos, insanlardan kaçış, vb. düşünceler, ilk defa bu düşüncelerle karşılaşanlar için etkileyici nitelikte olabilir fakat üst kültür okuyucu için oldukça sığdır, uçucudur, kavramların ötesine geçememiştir. Günday’ın roman boyunca vurguladığı, “Zargana’nın insan dışı oluşu”nun göze sokuluşu metni estetik kaygıdan uzaklaştırır. Bu durumun haddinden fazla tekrarı, okuyucuyu düşük seviyeli görmeye girmektedir. Romandaki karakterlerin tümünün bir derdinin olması, tecavüze uğraması, intihar edecek olması ya da kafayı yemesi gibi ağır olayların sürekli olarak kullanılması okuyucuda var olan duyguyu sömürme eyleminden başkası değildir. Romanda, dünya kapkaradır, baygınlık vermektedir. Özellikle her karakterin, ana ya da yardımcı karakterler fark etmeksizin, tecavüze uğramış ya da uğrayacak olması, olayların hatta objelerin penis ya da vajina ekseninde dönmesi okuyucuyu oldukça yormaktadır. Günday, söylediği her şeyi uç bir olaya bağladığı için okur her tecavüzün arkasında başka bir olay aramakta ve sıkılmaktadır. Sürekli olarak şarkı adları verilmesi de yazarı, kendini dinlediği müzikle kanıtlama ve bir gruba ait olduğunu bildirme çabasına sokar. Romanın aşk romanı olduğunu dile getiren Günday, ana karakter olan Zargana’nın Betty’e olan aşkını kastediyorsa eğer üzerinde durulacak bir aşk olmadığı aşikâr olup Koma ile sevgilisinin aşkı daha çarpıcı olup bu sayede aşk romanıdır, diyebiliriz. Romanın sonunda savunulan tez ya da anlatılmak istenen durum oldukça klişe kalmaktadır; “hayat bir tiyatro, hepimiz birer oyuncuyuz” gibi. Çift zaman noktasına gelince, yazarın Zargana’nın çocukluğunu anlattığı kısımlarda daha başarılı olduğu görülmektedir.
[1] Adım Zargana. Falkensee’de oturuyorum. Hepsi bu kadar. (Hakan Günday, “Zargana”, 24. Baskı (İstanbul: Doğan Kitap, Temmuz 2017, s. 26.)
[2] Hayır, ailesi Koma’yı aç bırakmıyordu. Aksine, tanıdığı bütün insanlardan daha fazla harçlık alıyordu. Sorun para değil, iki ayrı hayat yaşıyor olmasıydı. Evdeki Koma ve sokaktaki Koma. Benzemiyorlardı birbirlerine. Evde melek, sokakta ise şeytan değil Tanrı’nın ta kendisi. (Hakan Günday, “a.g.e”, s.22.)
[3] Gerçek adını kimse bilmiyordu. Bilinen tek şey, takma adını Oz Büyücüsü filminden aldığıydı. O filme hayrandı. Ölürken gözlerinin önünden geçecek olan şerit hayatınınki değil, Oz Büyücüsü’nünki olacaktı. (Hakan Günday, “a.g.e”, s.21.)
[4] Şaban Sağlık, “Sîreti Sûrette Görmek I-II Çalıştay Tebliğler Kitabı”, İstanbul: Meridyen Destek Derneği, 2018.
Romanın;
Adı: Zargana
Yazarı: Hakan Günday
Basıldığı yer ve tarih: 2017, İstanbul (24. Baskı)
Basan yayınevi: Doğan Kitap
Sayfa sayısı: 205
KAYNAKÇA
GÜNDAY, Hakan, “Zargana”, 24. Baskı İstanbul: Doğan Kitap, Temmuz 2017.
GÜRBÜZ-AKIN, Handan-Hüsrev, “Popüler Roman / Estetik Roman Kavramları ve Aşk Romanı”, Türkiyat Mecmuası-Journal of Turkology 30, 1 (2020): 1-23 DOI: 10.26650/iuturkiyat.687895.
SAĞLIK, Şaban, “Sîreti Sûrette Görmek I-II Çalıştay Tebliğler Kitabı”, İstanbul: Meridyen Destek Derneği, 2018.
