“İnsanlar bu hayatta ne kadar yalnız olduklarından, artık gerçek ilişkilerin kalmadığından, sabah uyandıklarında cep telefonlarına bakmaktan, yataklarından dahi kalkamadıklarından, hiçbir şeye odaklanamadıklarından ve hayat enerjilerinin ne kadar düşük olduğundan bahsedip durur. Biz de bir villa tutup on sekiz yaşındaki dört genci -ki bunlar günde on-on iki saat boyunca cep telefonlarına baktıklarını iddia ediyorlar- bir haftalığına villaya kapattık. Kapatırken de cep telefonlarını ellerinden aldık.” diye başlıyor programı sunmaya daha önce de farklı ve denenmemiş programlarıyla dikkat çeken Youtuber Ruhi Çenet. Dünyada bir ilk olduğunu iddia ettiği ve Youtube üzerinden sunulan sosyal deneyde “internet bağımlısı” dört gencin her türlü dijital etkinlikten yalıtılmış bir ortamda(villa) davranışlarını gözlemlemeye çalışıyor. Ekibinde bir uzman psikolog ve sosyal medya uzmanı olduğunu da ekliyor Ruhi Çenet. Uzmanlar zaman zaman gençlerle bireysel ve grup halinde görüşmeler gerçekleştiriyor. Uzman psikolog karakter analizi yapıyor. Bu kapsamda katılımcılara “Kendini, nasıl tanımlarsın, neden buradasın, hayır der misin, olduğun kişi seni memnun ediyor mu?” gibi sorular yöneltiyor. Programın sunuculuğunu ise yapımcılığıyla birlikte Ruhi Çenet üstleniyor.

Villadan kısaca bahsedecek olursak daha önce belirttiğimiz gibi internet yok, dijital iletişim araçları yok, televizyon radyo gibi artık klasikleşmiş medya aygıtlarına da yer verilmemiş. Katılımcılar zamanlarını genelde birlikte vakit geçirerek değerlendirmek durumunda kalıyor. Villa içinde ve aktiviteler sırasında genelde hareketli kameralar eşliğinde yarışmacılar takip ediliyor.

Program, dört katılımcının villa bahçesinde Ruhi Çenet’in moderatörlüğünde kendilerini tanıtmalarıyla başlıyor.


Bora (18, İzmir): Beni kötü etkilediğini düşündüğüm bir şey, kendimi denemeye, buna alışmaya çalışmaya geldim.


Berkay (18, Kayseri): Asosyallikten uzaklaşabilecek miyim biraz bunu görmek için geldim. (Berkay hiç arkadaşı olmadığını ifade ediyor sık sık.)


Enes (18, Düzce): Günümün büyük çoğunluğunu teknolojiyle geçiriyorum. Buraya gelme amacım da bir hafta boyunca teknolojiden uzak bir şekilde deneyimleyip sonucu görmek istiyorum.


Gökay (18, İzmir): Gelme amacım kendimi biraz daha internetten, özellikle Instagram'dan biraz daha soyutlamak.


Katılımcılar ilk cep telefonlarını en erken sekiz, en geç on iki yaşında sahip olduklarını belirtiyor. Hiç telefonsuz kalınan bir dönemleri yok. Katılımcılar villada sohbet ederek Cenga, Monopoli gibi çeşitli kart vb. manuel oyunlarla zaman geçirmeye çalışıyorlar. Bunun dışında günde bir dakika aileyle görüşme hakları var. Villada geçen zaman içinde katılımcılara çeşitli sosyal aktiviteler de yaptırılıyor. Sabah koşusu, spor, at çiftliği ziyareti, paintball, mangal vs.


Kabaca onar dakikalık üç bölümden oluşan İzolasyon’da Ruhi Çenet zaman zaman katılımcıların “iradesini sınamak” olarak adlandırdığı çeldirici teklif ya da programdaki kurgu “açıklarıyla” bireylerin kararlılığını sınıyor. Örneğin ilk bölümde katılımcıların villa bahçesinde Ruhi Çenet’le röportaj yaptığı sırada program ekibinden biri telefonunu içerde unutmuş gibi yaparak bireylerin tepkisi gözlemlenmeye çalışılıyor. Odaya giren katılımcılardan biri telefonu alıp sosyal medya hesaplarına giriş yaptığında(kural ihlali) eleniyor. Eleme konuşması Survivor’da Acun Ilıcalı’nın yaptığı konuşmaya benzer bir veda konuşması ve arkadaşlarla vedalaşma şeklinde gerçekleşiyor.


Benim aklıma takılan elenen yarışmacı Gökay’ın elenmesine giden süreçte takındığı tavırlar. Ruhi Çenet’le röportajını bitirdikten hemen sonra içeri gitmek için izin istiyor ve doğrudan telefonun unutulduğu yere doğru yöneliyor. Gizlice bahçeyi gözetliyor, bir ara elinde et bıçağıyla kadraja giriyor, bir an paranormal olaylar olacak gibi hissediyorum. Neyse ki bıçağı bir köşeye bırakıp “unutulan” telefonun olduğu yere gidiyor ve gizlice sosyal medya turu yapıyor. Ruhi Çenet yarışmacının elendiğini anlatırken Gökay’ın sadece telefon kullanarak kuralları ihlal etmekle kalmadığını, başkasının kişisel, özel bir eşyasını kullanarak ayrı bir ihlalde bulunduğunu ifade ediyor. Burada da yarışmacıların “gizli kamera” ihtimalinden haberdar olup olmadığı konusu da en az telefon kadar kişisel, özel ve mahremiyet alanına ait. Belki de bu detaylara yer vererek programı uzatmak istememişlerdir.


Programın sonunda Ruhi Çenet bir hafta gibi kısa bir süre içinde katılımcılarla ilgili olarak özgüvenlerinin yükseldiğini, sosyal medya detoksu sayesinde uyku düzeni ve verimliğinin iyiye gittiğini, farkındalıklarının yükseldiğini ve değişebileceklerini düşünmeye başladıklarını, odaklanma problemlerinin ortadan kalktığını, sosyal medya ortadan kalktığında bireylerin “asosyallik” problemlerinin büyük oranda çözüldüğünü, bireyler arasındaki iletişimin daha derinlikli ve samimi bir hal aldığını belirterek yalnızlıktan dem vuran Z kuşağının aradığı çözümün sosyal medya detoksu olabileceğini söylüyor. Üçüncü bölümün sonunda bir de katılımcıların uygulamadan bir ay sonraki durumlarını değerlendirmek için tekrar bir araya geleceklerini sözlerine ekliyor.


Ruhi Çenet’in İzolasyon programı birçok açıdan dikkat çekici görünüyor. Özellikle katılımcıları Z kuşağından seçmesi ve her türlü dijital etkinlikten izole etmesi, bugün bir norm gibi görünen bazı aktivitelerimizin gerçekten de bir zorunluluk olup olmadığını sorgulamamıza yardımcı oluyor. Deney sonunda bireyler genelde sosyal medya “bağımlılığından” kurtulduklarını ve yukarda Ruhi Çenet’in sözleriyle ifade ettiğimiz olumlu gelişimleri kat ettiklerini ifade ediyor. Ancak bir haftalık bir uygulama bu tip büyük iddialar için biraz abartı gibi görünüyor. Belki bu çalışma daha ileri düzeyde program ya da deneylere öncülük edebilir. Yine de dördüncü bölümü merakla bekleyenlerdenim. Bakalım bir ay sonra katılımcılar ne durumda olacak.


Not: Son bölüm 26.01.2021 tarihinde yayımlanmış. Bir ayı buradan hesaplamak gerekiyor.




Yazar: Rıdvan Temiz